Bitcoin geeft vrijheid. Vaak komt men in aanraking met het schaarse internetgeld vanwege de Number Go Up-technologie, maar blijft vervolgens hangen vanwege veel andere ideologische redenen. Dit zorgt voor een dilemma, met name bij leiders met autoritaire trekjes. Vandaag kijken we naar dit zogenoemde Dictator’s Dilemma.

Wil je ons steunen met een vrijblijvende donatie? Laat dan een berichtje achter op ons dashboard!

Dictator’s Dilemma

We duiken gelijk in het diepe: waar gaat dit dilemma over?

Het komt erop neer dat de reikwijdte van een dictator niet oneindig is. Een autoritaire leider wil doorgaans enorme macht uitoefenen op ‘zijn’ volk. Er blijft echter altijd één aspect buiten het bereik van deze leider: de geest van hun onderdanen, zoals Cambridge schrijft. Een dictator kan iemands geest niet beheersen.

Deze theorie is op zichzelf niets nieuws. Maar we kunnen nieuwe en interessante parallellen leggen met bitcoin.

Het probleem waar dictators tegenaan lopen is dat ze hun visie op ‘hun rijk’ niet kunnen opleggen aan anderen. Niet door geweld, niet door enorme sommen aan geld en niet door tomeloze overtuigingskracht; het individu blijft op zijn eigen manier functioneren.

Laten we naar dit dilemma kijken vanuit de bril van een aantal landen (zoals Cuba, Rusland, Iran), centrale banken en ook het individu!

Telecommunicatie in Cuba

Het concept van het ‘dictator’s dilemma’ is ook wel gebruikt in Cuba. Het Caribische land is een socialistische volksrepubliek met een eenpartijstelsel. De macht is autoritair en je kan het een communistische staat noemen.

In 2012 is er een proefschrift geschreven over het dilemma over de rol van telecommunicatie onder het regime van de twee Castro’s (Fidel en Raul) tussen 1976 en 2018. De parallellen met bitcoin zijn interessant.

De thesis verwijst naar de balans die autoritaire regeringen hebben moeten vinden tussen (1) het gebruik van “informatiecommunicatietechnologie” voor economische ontwikkeling en (2) hun behoefte om de democratiserende invloeden van deze technologie te beheersen.

De theorie staat ook wel bekend als de “political replacement effect“. Het komt erop neer dat een heerser alleen innovatie toepast als dit hun politieke voortbestaan niet bedreigt.

Zo is in 2001 het gebruik van mobiele telefoons voor consumenten verboden, terwijl de ban pas in 2008 is opgeheven. In Nederland was de telefoonadoptie in dat jaar al opgelopen tot 2 miljoen smartphone-verkopen per jaar, met HTC en Nokia als marktleiders en de introductie van de allereerste iPhone in ons land.

Hetzelfde is met het internet gebeurd. In 2010 was de internettoegang in Cuba het laagste van alle landen in de westerse hemisfeer. De regering was bang dat de adoptie van het internet zou leiden tot ‘subversieve manieren van gebruik’ door onder andere non-gouvernementele organisaties (NGO’s). Anders gezegd: het ondermijnen van de totale macht. Maar voor de toerisme-industrie was de toegang tot het internet (via een overheidswebsite) een zegen.

Je snapt het idee. Het komt op het volgende neer:

Hoe kunnen de machthebbers profiteren van de economische en politieke voordelen die voortkomen uit digitale innovatie, zonder politieke controle op te offeren?

Bitcoin als sleutel tot vrijheid

Je kunt vanuit deze bril vanuit meerdere hoeken naar bitcoin kijken. Laten we dat ook eens doen:

• vanuit overheden,
• vanuit centrale banken, en
• vanuit het individu.

Dilemma voor overheden

Het bitcoindilemma is sinds ruim een jaar met de oorlog in Oekraïne ineens extra relevant. Plots kwam een stukje politieke technologie onder vuur te liggen: sancties op betalingen.

Rusland is sinds vorig jaar (14 juni 2022) buitengesloten van het wereldwijde SWIFT-betaalsysteem en is daarmee op een iconische lijst van landen gekomen met daarop onder meer Cuba en Noord-Korea. Iran stond ook op deze lijst, tot in 2016 een deel van de sancties is opgeheven.

Het dilemma is als volgt: de landen die gesanctioneerd zijn, willen zelf dolgraag nieuwe technologie gebruiken om de sancties te ontlopen. Maar deze oplossing moet dan enkel en alleen door de autoriteiten te gebruiken zijn, omdat het anders te veel vrijheid geeft aan haar onderdanen.

Denk aan Rusland: het dilemma is nu om bitcoin om zo’n manier te omarmen waardoor:

• Enerzijds wil Rusland internationale betalingen kunnen doen via een censuurvrij decentraal netwerk. De centrale bank, die lange tijd fel tegen bitcoin was, wil een gedoogconstructie bedenken.
• Anderzijds wil de regering dat Russen hun geld niet in bitcoin kunnen aanhouden. Bitcoin is in eigen beheer te nemen en niet bij te printen is. Dit maakt kapitaalcontroles en -confiscatie (hetzij door inflatie of door excessieve belastingen) nagenoeg onmogelijk.

Hetzelfde geldt voor Iran. De centrale bank heeft een flinke vinger in de pap:

• Enerzijds wil het land wél de mogelijkheid hebben om internationale betalingen te kunnen doen met bitcoin. Er is zelfs een intern systeem opgetuigd om dit makkelijker te maken voor import.
• Anderzijds mogen Iraanse bitcoin miners hun verdiende bitcoin niet zelf houden. Ze zijn verplicht om dit te verkopen aan de centrale bank.

En om de lijst af te maken, een verrassende naam: El Salvador.

• Enerzijds is het voor de Salvadoraanse overheid essentieel om inzichten te hebben in de geldstromen en het financieel vermogen van haar inwoners, al is het maar om (eenvoudig) belasting te kunnen heffen. Daarom is de Chivo-wallet een mooie surveillancetool waarbij bitcoin én controle in één app zijn gebouwd.
• Anderzijds geeft dit íedereen in het land een opzetje om zich te verdiepen in geld dat niet te censureren of af te pakken is, waarvan geldstromen moeilijker te bekijken zijn en wat mensen kunnen gebruiken zonder hun daden te hoeven delen met een centrale autoriteit.

Je voelt hem aankomen: het mes snijdt aan twee kanten. Bitcoin zorgt voor dilemma’s voor leiders.

Dilemma voor centrale banken

Op eenzelfde manier kun je kijken naar het dilemma dat centrale banken hebben. Als grootste tegenpool van bitcoin, wordt er een relevant spel gespeeld.

Geld is een machtsstrijd.

• Heb je de macht, dan wil je die behouden.
• Heb je de macht niet? Dan wil je die krijgen.

Maar de zoektocht naar ‘neutrale macht’ bestaat niet (of nauwelijks). Wat als je wél de macht hebt, maar volledig faalt? Dan moet je óf de macht uit handen geven in een politiek spel óf een neutrale oplossing zoeken?

Het doet wederom denken aan El Salvador. In 2001 is er afscheid genomen van de nationale munt de colon. Waarom? Een corrupte overheid kan wel eens aan de haal gaan met de monetaire basis.

De keuze was:

• Of de Amerikaanse dollar gebruiken (en de macht over de geldprinter in het buitenland leggen, bij de eigenaar van de sterkste valuta van de wereld),
• Of toch zelf je eigen geld uitgeven (met de mogelijkheid dat je Venezuela achterna gaat en in een hyperinflatoire spiraal terechtkomt).

El Salvador koos eerst voor de dollar, maar ziet inmiddels ook wel nut in neutraal geld (namelijk: bitcoin). Maar die stap is groot.

Er zijn nog meer voorbeelden van centrale banken met dilemma’s:

• Bhutan gebruikt de Indiase roepie.
• Onder andere Samoa, Puerto Rico, Guam, Sint Eustatius en Saba, Ecuador, de Federated States of Micronesia en de Amerikaanse Maagdeneilanden gebruiken de Amerikaanse dollar.
• Een aantal centraal Afrikaanse landen zoals Kameroen, de Centraal Afrikaanse Republiek, de Republiek Congo, Equatoriaal Guinee en Gabon gebruiken allemaal de Centraal Afrikaanse franc, die toebehoort aan de Franse centrale bank.
• Benin, Burkina Faso, Guinee-Bissau, Ivoorkust, Mali, Niger, Senegal en Togo gebruiken de West-Afrikaanse franc.
• Eswatini, Lesotho en Namibië gebruiken (een valuta die is gekoppeld aan) de Zuid-Afrikaanse rand.
• Cambodja gebruikt de Amerikaanse dollar, parallel aan de riel. Sinds de hyperinflatie in Zimbabwe gebruikt men hier ook de Amerikaanse dollar.

En dan hebben we het hier nog maar puur om landen die hun eigen valuta al hebben opgegeven (of nooit hebben gehad). Landen als Turkije, Argentinië en Venezuela passen in het rijtje, met een dermate zwakke valuta, dat we kunnen stellen dat de centrale bank heeft gefaald.

Het dilemma? Overstappen naar het meest schaarse en neutrale geld dat er bestaan, en daarmee de macht uit handen geven én inwoners van jouw land kennis laten maken met zelfbeheer van geld?

Het inherente probleem is dat je daarbij dus de controle uit handen geeft. Voor eerstgenoemde landen is het grootste gevaar dat men overstapt op zelfbeheerbaar geld, aangezien ze toch al geen eigen valuta hebben.

Voor laatstgenoemde landen is het nog een stuk ‘erger’: de mogelijkheid om overheidsuitgaven te financieren met de money printer raakt ook buiten bereik.

Democratisch dilemma

Maar ook in Europa en de Verenigde Staten is er een dilemma. De aanwezigheid van schaars geld (namelijk: bitcoin), zorgt er voor dat men een pas op de plaats moet maken. Zoals Thiers’ Wet stelt:

“Eventually, the bad money will degrade to near worthlessness, and citizens will ignore legal tender laws.”

Bij het alternatief van een beter monetair goed, zal men naar verloop van tijd de weg vinden naar dit geld. In Argentinië vluchten mensen van de peso naar de dollar. Waarom? Het beste geld wint de wedstrijd.

Zoals we als mensheid van schelpen en stenen evolueerden naar goud en zilver als geld, zo zal het ultiem schaarse bitcoin ook veel kapitaal aantrekken – als een zwart gat en de 21/∞-formule, het maximale aantal van 21 miljoen stuks. Des te meer als de centrale banken hun handjes laten wapperen wat betreft monetair beleid, des te groter de roep naar betere alternatieven is.

Bitcoin roept iedere centraal bankier op het matje. De enige manier om bitcoin kapot te maken, is door het nut ervan te elimineren. Een schaarse fiatvaluta met voorspelbare en verifieerbare uitgifte zal (een deel van) bitcoin’s eigenschappen overbodig maken.

De aanwezigheid van bitcoin zorgt voor een extra dilemma: ongebreideld de geldhoeveelheid oprekken zit er (niet meer) in. Maar waar liggen de grenzen tussen genoeg en te veel?

Géén dilemma voor het individu

Dan misschien wel het belangrijkste qua bitcoin: het werkt op individuele basis. Je zou kunnen stellen dat bitcoin de thesis breekt. Bitcoin is een technologie die niet door overheden wordt omarmd, om van nut te kunnen zijn voor individuen. Integendeel!

Het is bij uitstek bedacht om de macht van centrale partijen weg te halen en in de handen te leggen van een leger aan individuen, die zich op een anarchistische manier aansluiten op bij een groep gelijkgezinden.

Iedereen kiest zijn eigen pad. Een pad van 21 miljoen bitcoin en 1 MB blocken (wat BTC is), een pad van grotere blocken (het zijn BSV of BCH) of het pad van ongelimiteerd geld (de wereld van fiatvaluta).

Het dilemma voor dictators en centrale banken is daarbij irrelevant: ieder individu kiest zijn of haar geld op een manier zoals we dat – voor de intrede van fiduciair geld – duizenden jaren hebben gedaan. Voor de een is bitcoin de reddende engel van de wereld (bitcoin fixes this) en voor de ander is het een piramidespel. Een ding staat echter buiten kijf: landen en centrale banken komen voor een dilemma te staan, waar het individu van kan profiteren.

Moge de beste winnen!

Disclaimer: deze Focus-editie werd in 2022 al eens gepubliceerd als premium artikel voor de voormalig abonnees. Vandaag de dag is Focus value4value en dus delen we dit verhaal ook graag met jou.