In de buurt van Kilifi in Kenia werkt Noelyne Sumba namens Machankura aan bitcoinadoptie. Dagelijks gaat ze op pad in de community’s om de lokale bevolking kennis te laten maken met het lightningnetwerk. Redacteur Arnold gaat in gesprek met de ‘bitcoin advocate’ en ziet hoe je in dit Afrikaanse land bitcoin kunt versturen zónder het internet te hoeven gebruiken.

Ja, inderdaad. Kenianen kunnen bitcoin versturen met een zogenoemde featurephone, in het Nederlands de welbekende koelkasttelefoontjes. Of in het Swahili: Kabambe.

Focus is een value4value nieuwsbrief. Steun ons met een vrijblijvende donatie!

Bitcoin in Kenia

Het aantal internetgebruikers in Afrika schommelt net onder de 50%, wat betekent dat honderden miljoenen inwoners geen toegang hebben tot het internet. Smartphones zijn – financieel gezien – ook lang niet voor iedereen binnen handbereik, en dus is er een oplossing bedacht door Machankura, een bitcoinbedrijf.

Het concept van Machankura is niet nieuw. Als je in Kenia bent, zie je overal (maar dan ook echt óveral) groene gebouwen met daarop M-Pesa staan. Dit is in 2007 opgericht door twee mobiele netwerkproviders – Vodafone en Safaricom. Daarover later nog veel meer.

Noelyne vertelt over haar weg in de rabbithole:

“Ik had in 2008 last van de financiële crisis. Het trof de hele wereld, maar ook Kenia. Mijn vader werkte in de bankindustrie en er waren toen veel ontslagrondes. Ik raakte nieuwsgierig om het idee van geld te snappen en ging daarom in die richting studeren. In 2015 hoorde ik over bitcoin, maar destijds waren er hier in Kenia vooral veel scams en oplichtingen.”

Ze leerde over de financiële crisis en hoe elk land eigenlijk draait op schulden. Ze begon in de bitcoinwereld te werken door teksten te vertalen.

“Om mensen te kunnen bereiken moet je hun taal spreken. Voor mensen die geen Engels begrijpen is het erg lastig om bitcoin te snappen. Ik vertaalde Layered Money en de Blocksize War naar Swahili. Na het vertalen raakte ik betrokken bij The Bitcoin Layer als de Afrika Correspondent en ik kwam erachter dat er zo veel Afrikaanse bitcoinverhalen zijn die geen aandacht krijgen.”

Noelyne vervolgt:

“De interesse in bitcoin stijgt. Er is in mijn ogen hier hyperinflatie met de shilling. Onze valuta devalueert heel erg snel en mensen worden arm. Mensen sparen hier ook nauwelijks dus ze snappen het idee van ‘hard money’ niet.”

Hieronder zie je de Keniaanse shilling in het handelspaar met de Amerikaanse dollar. Vandaag de dag staat de wisselkoers op 150, maar twee jaar geleden was dat nog wel anders: 110 KES per USD. Sparen in shilling loont dus niet.

“Machankura nam contact met mij op, ik denk dat ze op Twitter zochten naar mensen met laserogen, en toen ben ik m’n oude werk gestopt en dit gaan doen. Toen ik bitcoin eenmaal begreep, nothing else mattered.

Ik ben degene die verantwoordelijk is voor de marketing. We hebben hier ook Bitcoin Dada die bitcoineducatie en empowerment onder vrouwen doet. We werken veel samen. Ook Gridless Compute doet projecten met bitcoinmining, wat belangrijk is omdat elektriciteit vaak duur is.”

Machankura

Dit is de context van bitcoin in Kenia en dus de omgeving waarin Machankura probeert om bitcoin aan de man te brengen. Noelyne legt uit hoe het werkt.

“Machankura gebruikt USSD waardoor mensen zonder internetverbinding bitcoin kunnen versturen en ontvangen. In Kenia heeft lang niet niet iedereen altijd toegang en als er wél bereik is, kan het voor veel mensen erg duur zijn om een internetbundel te moeten aanschaffen.”

Houd daarbij in je achterhoofd dat veel mensen rond moeten komen met het equivalent aan $3 per dag.

USSD staat voor Unstructured Supplementary Service Data, wat het protocol is onder het versturen van tekstberichtjes en wordt veel gebruikt voor het zogenoemde Global System for Mobile Communications, wat je misschien beter bekend klinkt: GSM’s. 

Het grote voordeel voor Machankura is dat bijna iedereen in het land dus al M-Pesa gebruikt. Mensen hebben geen creditcards, maar doen het met mobile money met sms’jes. Technisch gezien zijn sms’jes iets anders dan USSD-berichtjes, maar je snapt het idee. M-Pesa is overal!

M-Pesa

Maar toch is M-Pesa niet álles, zo vervolgt Noelyne:

“In tegenstelling tot M-Pesa brengt bitcoin financiële vrijheid. Er is ook een underbanked population. We hebben ook veel mensen die in het buitenland werken en geld terugsturen naar hun familie. Betalingen worden vaker geflagged door banken.”

In tegenstelling tot M-Pesa heeft iedereen met Machankura een lightningadres. Daarmee kun je dus geld naar een (custodial) offline walletoplossing sturen naar Kenianen vanuit welk land ter wereld dan ook.

Ter referentie: volgens de Wereldbank komt er elk jaar $4 miljard aan betalingen het land in (onder de label personal remittances). Naar schatting heeft 44% van de bevolking geen bankrekening (op het totaal van bijna 54 miljoen inwoners). Daarentegen heeft M-Pesa zo’n 30 miljoen actieve gebruikers in het Oost-Afrikaanse land.

Noelyne reageert:

“Maar het gaat niet alleen om de getallen. Zelfs het concept van bankieren is lastig en met M-Pesa zien mensen de noodzaak er ook niet van in.”

Net zoals Afrika de stap van kabelinternet en het bekabelde telefoonnetwerk oversloeg en direct naar 4G en draadloos bellen ging, slaan veel mensen de stap van traditioneel bankieren over om direct naar mobile money over te stappen.”

Bitcoindemo

Dat is dan weer gunstig voor de (potentiële) bitcoinadotopie. Noelyne laat in een korte demonstratie zien hoe je een bitcoinwallet opent.

Je belt het nummer *483*8333# en vervolgens ga je het stappenplan door. Je kunt het ook via de API van Whatsapp doen.

Eenmaal ingesteld kun je dus bitcoin sturen naar en ontvangen van een +254-nummer (de landcode van Kenia), lightningadres of gebruikersnaam.

Daarnaast zijn er ook Machankura Clans, waarmee je de mogelijkheid hebt om bitcoin als groep te verzenden en ontvangen. Dit is een belangrijke feature voor community’s die samen geld beheren, denk aan soort van “vrouwenverenigingen” die eens in de zoveel tijd bij elkaar komen. Je kunt hiermee ook het saldo gelijkmatig verdelen onder alle leden.

Dit soort clans zijn een bron voor inspiratie en adoptie gebleken: gelijkgestemden leren tegelijkertijd over bitcoin. Noelyne heeft (samen met Bitcoin Dada) al een heel aantal van dit soort Clans opgezet door heel het land.

M-Pesa versus Machankura

Weer even terug naar het grote voorbeeld: M-Pesa.

Voor buitenstaanders is het erg lastig om in de markt te komen met een alternatief omdat het een enorme marktmonopolie heeft. Het mooie aan bitcoin is dat alles interoperatibel is: één protocol met meerdere wallet (implementaties).

Daarnaast is het (als buitenlander) erg lastig om je balans op M-Pesa op te waarderen. Een connectie met creditcard heeft het niet, PayPal werkt niet in Kenia en (Transfer)Wise is ook niet voor iedereen toegankelijk.

De beste manier is om dan toch met een stapel geld naar een peer-to-peer wisselkantoortje te gaan (zie foto hieronder). Maar dat voelt al snel vrij gevaarlijk, vooral als het om grotere bedragen gaat.

Daarnaast is M-Pesa (verrassend genoeg) vrij duur. Als je bijvoorbeeld tussen de 100 shilling (ter waarde van iets minder dan een Amerikaanse dollar) en 500 shilling stuurt, dan betaal je 7 shilling aan fees. Voor kleine bedragen is dat dus al snel een paar procent.

Stuur je tot 1000 shilling, dan betaal je 10 KES. Het systeem is daarnaast ook nog eens gelinkt aan de KRA, de Kenya Revenue Authority, waardoor de belastingdienst automatisch belastingen kan innen.

En het allermooiste is natuurlijk dat Machankura op een harde geldstandaard draait: bitcoin.

Machankura als open alternatief

Momenteel heeft Machankura enkele tientallen dagelijkse gebruikers in Kenia. Het staat nog in de kinderschoenen, maar in andere landen is het al veel groter. Zo kun je in Ghana, Malawi, Namibië, Nigeria, Zuid-Afrika en Zambia ook gebruik maken van de USSD-bitcoindienst.

“Onze provider is Africa’s Talking. Daardoor konden we ook in één keer in acht landen onze dienst lanceren. Zij doen de onderhandelingen voor ons met de telecombedrijven. En je kunt via Whatsapp of de web-app ook het internet gebruiken, zodat we niet één single point of failure hebben.”

Op korte termijn hoopt Machankura ook een bitcoin-koopoptie te hebben ingebouwd. Mensen met shillings in hun M-Pesa account, kunnen dan eindelijk ook bitcoin kopen (in plaats van alleen van buitenstaanders ontvangen).

Om bitcoin te verzenden, kiezen Machankura-gebruikers een speciale code voor hun land. Er verschijnt een registratiemenu en de gebruiker wordt gevraagd een vijfcijferige pincode aan te maken. Voor het verzenden van bitcoin worden transactiekosten van 1% in rekening gebracht, wat de inkomstenbron van Machankura is.

Orangepill sessie

Op de dag dat Noelyne voorbij kwam, kwamen ook enkele Keniaanse geïnteresseerden langs: managers uit Watamu, tuktuk chauffeurs uit Malindi en geïnteresseerden uit de Verenigde Staten en Canada. Zo werd er geld gestuurd van Phoenix naar Machankura en weer terug. Nationaliteiten maakten niet uit, het type mobiele telefoon ook niet.

Wil je de Kenianen steunen met een kleine donatie? Je kunt ze sats sturen naar [email protected], [email protected] of [email protected]. Zij kunnen met deze bitcoin dan weer airtime kopen, hun telefoonabonnement opwaarderen bij Airtel of Safaricom.

Een van de volgende plannen is om elektriciteitsrekeningen te kunnen betalen met bitcoin.

“In Kenia werkt het met tokens, een soort opwaardeersysteem. Mensen doen dit zeer regelmatig omdat ze geen grote betalingen kunnen veroorloven. Het zijn veel kleine betalingen. Ook het nutsbedrijf is een monopolie, de Kenya Power and Lighting Company, dus we zijn in gesprek met hen.”

Verder vertelt Noelyne dat peer-to-peer handel heel groot is in Kenia. Iedereen gebruikt dit soort diensten, bijvoorbeeld via Binance. Zoals Nederland naar een beurs of broker zoals Bitonic, Bl3p of Bitvavo gaan om je sats te kopen, gebeurt in Kenia dus niet. Je direct in contact met de (ver)koper, zonder gespreid bedje met een orderboek.

“Binance doet hier de escrow, maar we hebben ook Azteco. Ik ben ook een vendor, dus kan mensen helpen met peer-to-peer handel.”

Intussen werkt Noelyne hard door aan bitcoinadoptie en -educatie:

“Ik heb mijn eigen netwerk met universiteiten. Ik ben full-time met bitcoin bezig en vind mijn plekken waar ik het kan uitleggen. Mijn werk is heel erg sociaal. Ik werkte eerst in de aan belastingen, nu maak ik echt impact.”

“We hebben een programma waar we mensen betalen die transacties met bitcoin. We noemen dat de OrangePillers.”

Ondanks dat Machankura nog maar een jaar oud is, heeft het grote plannen:

“Het doel? We willen de hele wereld bereiken! Met onze WhatsApp API erbij kan bijna iedereen nu bitcoin ontvangen zonder registratie.”

Focus is een value4value nieuwsbrief. Steun ons met een vrijblijvende donatie!