Bitcoin is niet één ding. Het heeft honderden unieke verhalen.

Zoals de fervente Focus-volgers wellicht wel weten, reist en werkt redacteur Arnold de wereld rond als digitale nomade. Toen hij zijn bevindingen vorige week op Twitter deelde, is dat met veel enthousiasme ontvangen. We willen jou dit kijkje in de (bitcoin)wereld niet onthouden, maar dan met extra diepgang en context.

De Bitcoin Nomade

Als digitale nomade heb ik de afgelopen tijd veel van de wereld gezien. Met mijn koffer als kledingkast en koffietentjes en co-workingplekken als kantoorruimte, verbleef ik de afgelopen drie jaar in zo’n twintig landen.

Tegelijk heb als bitcoinfanaat en -correspondent gezien dat er veel verschillende perspectieven zijn om bitcoin mee te bekijken.

Bitcoin heeft niet één verhaal, het heeft honderden unieke verhalen.

Zoals de Amerikaanse Bitcoin Core-ontwikkelaar en educator Josie Bake mij vertelt:

“Bitcoin is als een grote olifant in een donkere kamer, met daarin ook tien mensen die het aftasten en onderzoeken. De één zal de staart voelen en zeggen dat het een kwast is. De ander voelt de huid en denkt dat het schuurpapier is. Een derde voelt de slagtand en ziet het als een speer.”

“Ze voelen allemaal hetzelfde object, allemaal dezelfde olifant, maar geven het een andere betekenis. Ze kunnen het totaal niet overzien en bekijken het vanuit hun eigen perceptie. Bitcoin is ook zo: het is een veelkoppig dier, dat voor iedereen wat anders betekent.”

Ik ben het meer en meer met Josie eens. Daarom deel ik je graag enkele van mijn ervaringen, in het bijzonder door te kijken naar vier landen: Namibië, de Filipijnen, Panama en Mauritius.

Namibië

Te beginnen met Namibië, grenzend aan Zuid-Afrika. Met een bevolkingsdichtheid van drie inwoners per vierkante kilometer, moet het alleen Mongolië nog boven zich laten als minst dichtbevolkte landen ter wereld.

In dit prachtige natuur- (en dier) rijke land gebruikt men sinds 1993 de Namibische dollar. Maar vergis je niet: dit soevereine land heeft geen eigen munt. Hun N$ is gekoppeld aan de Zuid-Afrikaanse rand. Zeventig jaar lang was dit de legal tender van Namibië, tot het zo’n dertig jaar geleden haar eigen valuta koos.

Veel is er echter niet veranderd: een Namibische dollar is één-op-één inwisselbaar voor de Zuid-Afrikaanse rand. De in Windhoek gevestigde centrale bank van het land heeft wat dat betreft weinig beweegruimte. Het is afhankelijk van haar Zuiderburen qua monetair beleid en indirect ook koopkracht.

De inflatie van de rand was de afgelopen achttien jaar nauwelijks onder de 4%, met elke paar jaar uitschieters tot boven de 8%.

Bitcoin is een neutraal alternatief dat landen soevereiniteit teruggeeft. De valuta behoort aan niemand toe en daardoor is het van iedereen. Voor Namibië is het valuta-aspect van bitcoin interessant.

Filipijnen

Een heel ander bitcoinnarratief vind je in de Filipijnen. Het land is compleet niet te vergelijken met Namibië en dus heeft het een eigen kijk op bitcoin. Het land is goed voor meer dan honderd miljoen mensen, bestaat uit tweeduizend bewoonbare eilanden (en 5.500 onbewoonbare eilanden) en heeft wél een eigen valuta.

Op deze eilandengroep kan bitcoin een hele andere rol vervullen. Zoals hoteleigenaar Giovin Antelin in onze documentaire vertelt:

“Een groot gedeelte van de mensen op dit eiland Boracay heeft geen bankrekening. De reden hiervoor is dat ze niet genoeg geld hebben. De banken vragen een minimaal bedrag dat je moet storten en vasthouden. Als je dan eindelijk deze vierduizend peso (ter waarde van $75) bij elkaar hebt gespaard om een rekening te kunnen openen, dan moet je dit erin laten. Als je het uitgeeft, brengt de bank extra kosten in rekening. Als je even niet aan je bankrekening denkt, dan raak je zo al je geld kwijt.”

“Banken vragen daarnaast veel te veel informatie. Veel mensen hebben niet eens identificatiepapieren, dus dat is ook nog eens een extra horde om een bankrekening te kunnen krijgen.”

Het verhaal is bekend: de bitcoin open source-software is gratis te downloaden. Filipino’s kunnen zonder ID-kaarten en verplichte stortingen een bitcoin wallet openen. Daarmee is het narratief van bitcoin voor in de Filipijnen dus vooral gericht op de betaalinfrastructuur.

Panama

We gaan wéér naar een heel ander continent: Centraal-Amerika. Panama heeft namelijk weer een andere kijk op geld.

Panama dollariseerde in 1903, nadat ze door de Verenigde Staten zijn gedwongen om af te scheiden van Colombia. In de decennia vóór deze politieke verandering, was er al veel aandacht voor Panama.

Het is namelijk het smalste stuk land dat de Grote Oceaan en de Caribische zee met elkaar verbindt. Daarmee is het van groot economisch gewin. Handel dwars door Panama kan enorm veel tijd schelen, vergeleken met de alternatieve route via Vuureiland in Argentinië.

Na jarenlang falen van de Fransen door onder andere malaria uitbraken, hebben de Verenigde Staten in 1913 dan eindelijk de aanleg van het Panamakanaal voltooid. Daarmee bezitten ze één van de grootste economische en strategische machten van de wereld. Vlak naast het Esclusas de Miraflores, de sluizen van Miraflores, zijn militaire bases gebouwd. Als je langs het kanaal rijdt, kun je het nog duidelijk de afwijkende bouwstijl van de appartementen herkennen.

Pas in 1999 geeft de VS het eigenaarschap van het kanaal terug aan Panama. In de jaren ervoor heeft het echter hard geprofiteerd van het Latijns-Amerikaanse land. Niet alleen vanwege het economische verkeer dat door deze waterwegen is gegaan, maar ook vanwege de eerder genoemde dollarisatie.

De Amerikaanse president Ronald Reagan begint een reeks sancties tegen het militaire regime van leider Noriega nadat de Cruzada Civilista losbreekt. Vertaald staat dit voor de “burgerlijke kruistocht”. De Verenigde Staten zijn hier niet van gediend en ze stoppen medio 1987 de economische en militaire hulp aan Panama als reactie op de binnenlandse politieke crisis en een aanval op de Amerikaanse ambassade.

Het draait uiteindelijk allemaal om politiek: politieke leiders, geld, macht en buitenlands beleid. Voormalig leider (en dictator) Noriega heeft als bondgenoot lange tijd goede banden met de VS en zijn inlichtingendiensten, totdat hij zich hier steeds meer en meer tegen gaat afzetten. De Amerikaanse interventie maakt abrupt een einde aan zijn controversiële tijdperk.

De economie van het land gaat kapot, helemaal toen Reagan in april 1988 alle tegoeden van de Panamese overheid bevriest. De Amerikaanse president beroept zich op de International Emergency Economic Powers Act.

Bitcoin kan een mooi alternatief bieden in dit strijdtoneel. Als valuta die níet aan de Verenigde Staten toebehoort en als geld dat niet is te sanctioneren door een buitenlandse overheid. Aan welke kant van de geschiedenis je (met Reagan versus Noriega) dan ook staat: bitcoin versterkt het individu.

Mauritius

We gaan weer door naar een hele andere plek op de wereld: Mauritius. Dit kleine afgelegen eilandje is een ware hotspot van meerdere culturen. Wij Nederlanders gebruikten het als laatste stop tijdens onze tochten naar de (Oost-)Indische kruiden en specerijen (en meer), we aten de laatste dodo’s en vertrokken weer. Maar ook heeft het eiland veel Afrikaanse en Indische invloeden.

Het land ligt circa 855 km ten oosten van Madagaskar en circa 1.800 km ten oosten van het vasteland van Afrika. Met bijna 1,5 miljoen inwoners huisvesten zich toch veel mensen “in the middle of nowhere”.

Met een kleine lokale economie, een land dat héél veel moet importeren, afgelegen ligt én bekend is als toeristische hotspot voor honeymoons, is er hier weer een unieke casus voor bitcoin.

Als digitaal en mondiaal geld is bitcoin nuttig voor internationaal gebruik. In het bijzonder voor een land met kleine economische omvang. Ondanks dat het voor veel zaken afhankelijk is van de “buitenwereld”, hoeft dat het met bitcoin niet te zijn. Juist op kleine geïsoleerde plekken in de wereld komt een circulaire bitcoineconomie goed tot zijn recht.

Conclusie

Tot slot: het zijn slechts een paar voorbeelden, waarbij het mij vooral om de theoretische toepassingen ging. Adoptie in deze landen is laag, zoals eigenlijk overal. Maar het is goed om onze verhalen over bitcoin af te stemmen op de landen waarvoor ze relevant kunnen zijn:

• als valuta in Namibië,
• als betaalmiddel in de Filipijnen,
• als neutrale activa voor Panama, of
• als inclusief instrument voor Mauritius.

Bitcoin heeft – net als de olifant in de donkere kamer – véél verschillende kleuren. Iedereen ziet het net weer wat anders. Iedereen bekijkt het met zijn eigen perspectief en vanuit zijn eigen context. Bitcoin is niet één ding. Bitcoin is veel (meer)!