De Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland (VBNL) en de De Nederlandsche Bank (DNB) staan lijnrecht tegenover elkaar in de rechtszaal in Rotterdam. Dit verdient een aparte Focus-editie met alle details, extra opheldering van VBNL-voorzitter Patrick van der Meijde, een tijdlijn van de oorsprong van de problemen en een samenvatting van de kern.

Focus is een value4value nieuwsbrief. Ben je fan? Steun ons met een vrijblijvende donatie!

Allereerst: wat is de insteek van de rechtszaak? Het simpele antwoord: dat er recht wordt gedaan aan de buitensporige kosten die DNB verhaalt op de Nederlandse crypto-industrie.

Het is bekend dat het DNB-beleid van de laatste jaren grote gevolgen heeft (gehad) op de cryptosector. Niet alleen omdat een aantal bedrijven Nederland jaren geleden al achter zich lieten, maar ook omdat anderen (zoals onlangs LiteBit) de handdoek in de ring moeten gooien vanwege te hoge kosten.

Intussen blijft de concurrentie bijzonder groot, met name omdat enkele grote buitenlandse partijen (zoals Binance, Bybit en Gate.io) zónder registratie nog steeds de Nederlandse markt blijven bedienen.

Reden genoeg voor de branchevereniging VBNL om DNB voor de rechter te dagen.

Probleemstelling

In de pleitnota (ingezien door de redactie) staan een reeks problemen omschreven:

• Excessief hoge kosten. De heffingen voor appellanten over 2021 bedragen gemiddeld (!) circa 150.000 euro. Dat is bijna 5x hoger dan de minister van Financiën tijdens een parlementaire behandeling benadrukte. De implementatie van de AMLD5-regelgeving moet “echt veel lager dan 34.000 euro” zijn, zo benadrukte de toenmalige minister Wopke Hoekstra (CDA). Niets blijkt minder waar. De hoogste heffing in 2021 was ruim 400.000 euro.
• Weinig bedrijven met registraties. Het doel van de Europese regelgever is om zo veel mogelijk crypto-aanbieders te registreren. Het “verkapte vergunningsregime” of “aangekleed registratieregime” leidt tot tegenovergestelde resultaten. Het aantal geregistreerde partijen ligt een stuk lager dan eerder voorzien. Hierdoor worden stijgende kosten over te weinig partijen verdeeld: “Het gekozen regime leidt ertoe dat de teller groter is, terwijl tegelijkertijd de noemer kleiner is”.
• Onduidelijkheid over kosten. DNB wil niet bekend maken waarom de kosten hoger zijn uitgevallen dan begroot, maar komt enkel met een jaarverslag en jaarlijkse begroting. Tegelijkertijd weigert De Nederlandsche Bank om details te verstrekken, de redactie van Bitcoin Focus verwacht deze week een reactie.

In de pleitnota van VBNL staat onder meer het volgende:

“Uw rechtbank wordt daarbij verzocht in haar uitspraak te overwegen dat een verlaging van de heffingen over 2020 en 2021 niet alsnog over een later jaar bij appellanten in rekening kan worden gebracht.”

“Een doeltreffende voorziening in rechte brengt immers mee dat appellanten niet alsnog in een situatie kunnen worden gebracht, die door de rechter eerder juist onrechtmatig is geacht. “

Reactie VBNL-voorzitter

Patrick van der Meijde, voorzitter van de Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland, reageert op enkele vragen die Bitcoin Focus hem voorlegde:

Wat was de druppel om nú naar de rechter te stappen? De situatie is toch al een poosje bekend?

“Je kunt pas bezwaar maken zodra je de facturen van DNB hebt ontvangen. De factuur over de toezichtkosten in 2020 kregen de leden in 2021, vervolgens moet je eerst de interne bezwaarprocedure bij DNB doorlopen (waarin wij gedeeltelijk in gelijk gesteld zijn en er creditfacturen gestuurd zijn), maar daarmee is nog steeds geen recht gedaan aan onze bezwaren en dat is het punt dat we naar de rechter zijn gegaan.”

Ergens in de loop van 2022 maakt VBNL een stap naar de rechter, waarna het nog lang duurde voordat uiteindelijk de hoorzitting is ingepland.

“Dit is dus een proces wat al jaren op de achtergrond actief was, maar afgelopen week (31 mei, red.) tot een zeer belangrijk mijlpaal kwam.”

Er zijn 13 bedrijven aangesloten bij VBNL, waarvan voor een elftal deze zaak dubbel relevant is. Dit is ook het elftal dat DNB nu voor de rechter sleept. Het gaat om: Anycoin Direct, B4C Markets, Bitonic, Bitmymoney, Bitvavo, BLOX, BTC Direct, BUX, Coinmerce, Happycoins en (voor nu nog) LiteBit.

Patrick vertelt hierover:

“Alle leden van VBNL scharen zich achter deze zaak, alleen de twee nieuwe leden (Blockrise en Holland Crypto) doen niet actief mee, omdat zij niet actief waren in de tijd dat de bezwaarprocedure gestart werd.”

Tijdlijn

Voordat we doorgaan met meer gedetailleerde inzichten over het probleem, eerst even een korte tijdlijn. Hoe zijn we ook alweer gekomen waar we nu zijn?

Sinds 2020 moeten cryptobedrijven in Nederland een aantal extra zaken op orde hebben, voordat ze aan de slag mogen (of door kunnen gaan met waar zij al mee bezig waren). Ze moesten voor 21 mei 2020 een conceptregistratie indienen. De reden hiervoor waren de nieuwe regels die waren gebaseerd op de Europese richtlijn Anti-Money Laundering Directive 5 (AMLD5) en de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft).

DNB is aangewezen als de toezichthouder. Maar liefst 14 in Nederland actieve bedrijven stoppen volledig of deels (zoals bitcoin-naar-euro conversies), of zijn overgenomen. Hiertoe behoren onder meer BitKassa, Nocks, Coingarden, Post-a-Coin, Simplecoin, Chopcoin, Bitzeb, Bitqist, Retailcoin, Gulden Trader, Bitcoinstarterskit en Faucet Hub.

Getbittr, Deribit en General Bytes zijn vertrokken naar het buitenland (naar Panama en Zwitserland), waarbij Deribit inmiddels vanuit Dubai opereert.

Sindsdien is er met Finst (voor zover bekend) slechts één nieuw opgericht cryptobedrijf in Nederland gestart, naast enkele kleinere fondsen. Ook hebben enkele grotere buitenlandse partijen in Nederland een registratie aangevraagd, waaronder BitPay, Coinbase en eToro.

In juli 2020 is duidelijk dat 48 bedrijven zich hadden gemeld voor een registratie. Er volgen (voor zover bekend) nog 5 extra aanmeldingen, wat het totaal op 53 brengt. In de jaren daarna slinkt dit getal al snel tot 36 (het aantal dat momenteel in het cryptoregister van DNB staat).

De bedrijven die wél in Nederland achterblijven, zijn opgescheept met extreem hoge toezichtkosten. Van der Meijde vertelt:

“In 2020 betaalt elk bedrijf evenveel en speelt omvang geen rol, maar vanaf 2021 betaalt iedereen een laag basisbedrag (2.000 euro) en daarbovenop een percentage van de bruto marge. Dit kan oplopen tot 10%. Dit is omzet, dus nog voordat je kosten als salarissen en kantoor eraf hebt kunnen halen.”

De eenmalige kosten voor het opstellen van beleid en procedures zijn eerst nog 4.320 euro per aanbieder. Maar dat is niet alles: “Het totaal aan eenmalige nalevingskosten, uitgaande van 30 aanbieders, bedraagt derhalve 129.600 euro”, zo staat in een Kamerstuk uit 2019.

De nalevingskosten kwamen (volgens Simon Lelieveldt) echter uit op 3,2 miljoen euro, terwijl de doorlopende toezichtkosten niet 60.000 euro maar bijna 300.000 euro per aanbieder was.

De verklaring die de DNB geeft is “dat registraties lang duurden vanwege incomplete aanvragen”. Dit heeft deels te maken met de door de rechter teruggefloten walletverificatie-eis. Van der Meijde vervolgt:

“Ik weet niet waarom DNB de kosten niet verder wil specificeren, ik heb hier meermaals om gevraagd, maar krijg óf tegenstrijdige óf geen antwoorden.”

Zijn er nog andere oplossingen mogelijk om dit probleem op te lossen, alvorens een stap naar de rechter te maken?

“VBNL heeft creatieve oplossingen aangedragen om de toezichtkosten te drukken. We hebben gebruik gemaakt van ons adviesrecht in het ZBO panel. Het advies is om dingen aan te passen waardoor bijvoorbeeld boetes van illegale partijen in mindering worden gebracht op de toezichtkosten. DNB heeft hier ondanks herhaaldelijke verzoeken maanden lang niet op gereageerd en uiteindelijk het ook niet opgevolgd.”

Ondanks deze pogingen van VBNL, blijven de kosten extreem hoog. Vorige maand stopte LiteBit onder andere om precies deze reden. Arthur van Lier, operationeel directeur van de beurs, vertelt:

“We moeten concurreren met partijen met heel diepe zakken zoals Binance en Coinbase. Door nieuwe wet – en regelgeving nemen de compliancekosten toe. (…) Frustrerend is dat er partijen zijn zoals Binance, OKX en Gate.io die hier actief klanten werven en bedienen zonder dat ze geregistreerd zijn bij De Nederlandsche Bank. Die partijen vinden het volgen van de regels blijkbaar niet belangrijk, maar voor ons is een gelijk speelveld belangrijk.”

Shake-out aanstaande?

Hij doet ook een verontrustende voorspelling: “Er komt een shake-out van cryptobedrijven in Nederland aan”.

Patrick van der Meijde bevestigt deze trend (gelukkig) niet:

“Ik heb gelukkig nog geen geluiden gehoord dat ook andere partijen gaan stoppen.”

Intussen blijven bedrijven zoals Binance veel Nederlandse klanten bedienen, ondanks een bestuurlijke boete van ruim 3 miljoen euro die DNB uitdeelde. Dit zorgt voor een extra scheve dimensie, waarbij DNB wél geld ophaalt maar voor deze boetes ook méér kosten maakt. Veel hebben geregistreerde bitcoinbedrijven hebben dus niets aan deze boetes:

“De geregistreerde partijen betalen de kosten die DNB maakt om boetes te kunnen uitdelen aan illegale partijen ook eventuele proceskosten (wanneer bezwaar gemaakt wordt) zijn voor rekening van de geregistreerde partijen.”

“De baten worden verdeeld over alle (!) bij DNB onder toezicht staande sectoren en dus krijgen de banken en verzekeraars daarvan de grootste hap, aangezien dit de grootste sectoren zijn.”

Opmerkelijk genoeg worden boetes aan banken doorgaans niet verdeeld, want die worden geïnd door het Openbaar Ministerie en meestal niet DNB.

Geduld

De hoorzitting is inmiddels achter de rug en het is “nu echt wachten op uitspraak van rechter”, zegt Van der Meijde. “Alles is gezegd. We hebben onze standpunten goed kunnen toelichten.”

Op de vraag wanneer VBNL tevreden is, schrijft hij:

“Wanneer er recht wordt gedaan aan het feit dat DNB zijn boekje te buiten is gegaan en de facturen in lijn worden gebracht met wat we je mag verwachten bij een registratie regime.”

Wellicht is het hopen dat er bij de aanstaande Markets in Crypto Assets (MiCA) andere winden zullen gaan waaien. Over achttien maanden moeten bedrijven namelijk ook compliant zijn aan deze nieuwe regels. Van der Meijde sluit af:

“MiCAR is weer een spannende ontwikkeling. Het is nog niet 100% duidelijk wie de toezichthouder gaat worden, maar de verwachting is dat AFM hierin een rol zal krijgen. We hopen dan uiteraard niet weer hetzelfde mee te maken, maar hebben geen aanwijzingen dat dit zal gebeuren.“

Maar voordat we ons zorgen moeten maken over deze ontwikkelingen, is het eerst afwachten wat er met de rechtszaak om de AMLD5-toezichtskosten gaat gebeuren. Doorgaans is de uitspraak binnen zes weken, maar gezien de complexe situatie van deze zaak is, gaat het zeer waarschijnlijk langer duren.

Update – reactie DNB op de rechtszaak:

“Sinds 21 mei 2020 houdt DNB toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme en de Sanctiewet 1977 door de cryptosector. Op grond van de Wet bekostiging financieel toezicht 2019 en de daarbij behorende lagere regelgeving is DNB verplicht om alle kosten die zij voor dat toezicht maakt bij de cryptosector in rekening te brengen. Dit gebeurt op basis van het “systeemprofijt”. Dit houdt in dat het profijt van het toezicht specifiek en in substantiële mate toerekenbaar is aan de onder toezicht staande partijen, waaronder de cryptosector. In dat geval moeten de kosten voor het toezicht aan die onder toezicht staande partijen (en dus ook aan de cryptosector) worden doorberekend. In onderhavige beroepsprocedure gaat het om de rechtmatigheid van de heffingsbesluiten waarmee DNB deze kosten voor het toezicht bij de cryptosector in rekening heeft gebracht.”

Focus is een value4value nieuwsbrief. Ben je fan? Steun ons met een vrijblijvende donatie!